Każdego dnia w klasie spotykamy się z emocjami, napięciem, różnymi potrzebami i… językiem, który często zamiast łączyć – dzieli. Przeczytaj dalej, by poznać sposób na lepszą komunikację w klasie.
Czym jest „język żyrafy” i „język szakala”?
W metaforycznym modelu NVC żyrafa symbolizuje język empatii: widzenie faktów, nazywanie uczuć, uświadamianie potrzeb i formułowanie prośby. Szakal to sposób mówienia ocen, etykiet, rozkazów i moralizowania. Kiedy mówimy „szakalem”, zamykamy rozmowę; kiedy mówimy „żyrafą”, otwieramy przestrzeń do zrozumienia i współpracy.
Marshall Rosenberg opracował ten model komunikacji, kładąc nacisk na empatię i rozpoznawanie potrzeb leżących z tyłu zachowań. Jego Centrum (CNVC) rozwija i udostępnia zasoby o NVC – zachęcamy do zapoznania się z ideą z oficjalnych źródeł!
Podstawowy mechanizm: jak to działa w praktyce
Rosenberg zaproponował prosty, czteroczłonowy schemat, który można łatwo adaptować w klasie:
- Obserwacja: opisz fakt (bez oceny).
- Uczucie: nazwij emocję, która się pojawia.
- Potrzeba: powiedz, jaka wartość lub potrzeba stoi za tym uczuciem.
- Prośba: sformułuj konkretną, wykonalną prośbę.
Ten czteroczęściowy model jest praktyczny i daje strukturę krótkich, jasnych komunikatów, jest szczególnie przydatny, gdy emocje rosną.
Dlaczego warto próbować tego w szkole?
- Zmniejsza opór i defensywę uczniów. Jeżeli najpierw pokażesz, że widzisz ich sytuację i uczucia, będą bardziej skłonni wysłuchać twojej prośby.
- Buduje kulturę empatii i współpracy. Dzieci uczą się na przykładzie: kiedy słyszą, jak mówisz o uczuciach i potrzebach, zaczynają robić to samo.
- Uczy rozwiązywania konfliktów bez eskalacji i nadmiernego karania.
- Wspiera motywację wewnętrzną: komunikaty skoncentrowane na potrzebach i wyborze angażują bardziej niż nakazy.
(Pamiętajmy jednak: NVC nie oznacza braku granic ani rezygnacji z zasad: to sposób przekazywania tych granic.)
Przykłady konkretnych wypowiedzi „szakal → żyrafa”
Oto gotowe schematy, które możesz od razu wykorzystać na lekcji.
- Zamiast: „Znowu się spóźniłeś! Nie interesuje cię nauka!”
Mów: „Widzę, że przyszedłeś kilka minut po dzwonku. Czuję zaniepokojenie, bo zależy mi, żebyśmy zaczynali razem. Co się stało?” - Zamiast: „Nie byłeś skupiony!”
Mów: „Zauważyłam, że dziś trudno Ci się skupić. Ciekawi mnie, co by Ci pomogło wrócić do zadania?” - Zamiast: „Musisz się lepiej zachowywać!”
Mów: „Kiedy słyszę głośne rozmowy podczas pracy, czuję rozproszenie, bo potrzebuję spokoju, żeby wszyscy mogli pracować. Czy możesz teraz pracować ciszej, albo dać mi znak, jeśli potrzebujesz przerwy?”
Te małe przesunięcia językowe obniżają napięcie i zapraszają ucznia do współpracy, zamiast go zawstydzać.
Jak uczyć uczniów „języka żyrafy”? Pomysły na lekcje i ćwiczenia z języka żyrafy i szakala
- Krótka demonstracja + odgrywanie ról (10–15 min)
- Pokaż prostą scenkę „szakal vs żyrafa”.
- Podziel uczniów na pary: jedna osoba mówi „szakalem”, druga „żyrafą”.
- Omów różnice w reakcjach i uczuciach.
- Tablica czterech kroków
- Na ścianie/ tablicy powieś prostą 4-elementową kartę: Obserwacja / Uczucie / Potrzeba / Prośba.
- Zachęcaj, by uczniowie przy problemach zapisywali krótkie komunikaty według schematu.
- Dziennik empatii
- Krótkie notatki po lekcji: „ktoś powiedział/pokazał mi coś, co mnie zdenerwowało; moje uczucie; moja potrzeba; moja prośba”.
- Pomaga uczniom w autoświadomości.
- Mini-ćwiczenia emocjonalne (2–3 min)
- Na początku lekcji jedna osoba krótko formułuje obserwację i uczucie np. „Widzę, że jest głośno – czuję niepokój”. Klasa zgaduje możliwe potrzeby (np. porządek, skupienie).
- Modelowanie przez nauczyciela
- Codziennie świadomie stosuj jedną wypowiedź w schemacie NVC. Po lekcji zapytaj: „Jak to zadziałało?”. Dzięki temu uczymy refleksji i wprowadzamy nawyk.
Krótka instrukcja „na teraz”: 5 rzeczy, które możesz zrobić już dziś, by wprowadzać język żyrafy w klasie
- Przygotuj jedną krótką wypowiedź w duchu języka żyrafy na jutro i celowo jej użyj.
- Powieś na tablicy kartę „Obserwacja-Uczucie-Potrzeba-Prośba”.
- Poproś uczniów o jedno zdanie „co im pomogło” po zakończeniu ćwiczenia.
- Zamiast „musisz” zapytaj „czy możesz…” – daj wybór.
- Po lekcji zapytaj siebie: „Kiedy mówiłam/mówiłem żyrafą, co się zmieniło?”
Ważne: w tym wpisie nie występujemy jako certyfikowane trenerki NVC. Jesteśmy nauczycielkami i praktyczkami – wprowadzamy idee w naszej pracy szkolnej i interpretujemy je tak, by działały w realiach klasy. Nasze przykłady i ćwiczenia są wynikiem doświadczeń w pracy z uczniami i zespołami szkolnymi, a nie formalnym kursem trenerskim.
Jeśli chcesz przejść głębiej i pracować z nami krok po kroku, zapraszamy na rozszerzone szkolenie KOMUNIKACJA W KLASIE.
Otrzymasz nagrania, materiały PDF, karty pracy i praktyczne scenariusze do wykorzystania natychmiast w szkole.
Comments are closed